کلید مینیاتوری یا فیوز مینیاتوری با نام Miniature Circuit Breaker که اختصارا MCB نامیده می‌شود یکی از تجهیزاتی است که در سیستم برق کشی و تابلو برق استفاده می شود و می تواند مدار را در برابر جریان اضافه‌ای که وارد مدار می‌شود محافظت کند. در سیم کشی ساختمان و یا تابلو برق صنعتی فیوز مینیاتوری از اجزای اصلی است که خطرات ناشی از اتصال کوتاه مدار را با قطع مدار خنثی می کند.
اتصال کوتاه یک نوع خطا است که در صورت وقوع آن جریان بسیار بالایی از مدار عبور می نماید و این جریان بسیار زیاد سبب ایجاد حرارت بسیار بالا و شوک به مدار می گردد و سبب آتش سوزی و از بین رفتن مدار و مصرف کننده می گردد. از این رو لازم است تجهیزی جهت تشخیص و حفاظت از مدار جهت جدا کردن قسمت آسیب دیده از سالم بکار برده شود.
تشخیص جریان اضافه از طریق دو قطعه فلز نیمه هادی صورت می پذیرد، هرچه جریان بیشتری از طریق مصرف کننده کشیده شود فلز گرم تر شده و در نتیجه خم می شود و ارتباط مدار قطع می گردد. همچنین جریان اتصال کوتاه از طریق یک سیم پیچ با تعداد دور کم و قطر زیاد تشخیص داده می شود رنج جریانی کلیدهای مینیاتوری از 2 ال 63 آمپر می باشد و بصورت تک پل، دوپل، سه پل، و چهار پل موجود هستند.
کلید مینیاتوری به دو روش حفاظت مدار الکتریکی را انجام می‌دهد:
1. عملکرد بی متال
در این روش فیوز مینیاتوری از یک فلز بیمتال برای تشخیص جریان اضافه استفاده می‌کند به این صورت که در اثر عبور جریان بیش از جریان نامی کلید مینیاتوری، کلید عمل کرده و جریان برق را قطع می‌کند.
2. عملکرد سیم پیچ
در این روش تشخیص میزان جریان به عهده یک سیم پیچ با تعداد دور کم و قطر زیاد است که در این صورت با وارد شدن جریانی بیشتر از جریان نامی کلید مینیاتوری، کلید عمل کرده و جریان را قطع می‌کند.
دو نوع جریان در فیوزهای مینیاتوری وجود دارد، جریان لحظه ای و جریان نامی. جریان لحظه ای، جریانی است که کلید مینیاتوری در یک لحظه کوتاه (کمتر از 1 ثانیه) می تواند تحمل کند و معمولا بزرگی آن 3000 یا 6000 آمپر است که بر روی کلید درج شده است. جریان نامی، به حداکثر جریان مجازی گفته می شود که کلید می تواند تحمل کند بدون اینکه قطع شود، در صورتی که جریانی مقداری از این عدد بیشتر شود، مدار توسط کلید قطع می گردد.
اجزای مختلف یک کلید مینیاتوری
بدنه : بدنه تمام اجزا داخلی کلید مینیاتوری را داخل خود نگه می دارد و از آن ها در مقابل گرد و خاک محافظت می کند. مواد تشکیل دهنده بدنه ها عایق هایی مانند پلاستیک و سرامیک ها می باشند.
اتصالات : MCB ها دارای دو اتصال ثابت و متحرک هستند.
اهرم : MCB ها به وسیله اهرم روشن و خاموش می شوند.
ضامن مکانیکی : برای نگه داری اتصال ها زیر کشش فنر در حالت روشن بودن کلید در MCB تعبیه شده است.
بی متال : بی متال با سنجش جریان طولانی مدتی که بیشتر از جریان نامی باشد ، حفاظت اضافه بار را انجام می دهد.
مگنت : مگنت ها با آزاد کردن ضامن مکانیکی باعث حفاظت آنی در مقابل اتصال کوتاه می شوند. هنگامی که جریان گذرا از سیم پیچ از یک مقدار خاص ( معمولا بیش از 8 برابر جریان نامی) بیشتر شود ، مگنت فعال می شود. مگنت در حالت اضافه بار فعال نمی شود.
جرقه گیر : جرقه گیر برای شکستن و خاموش کردن جرقه استفاده می شود.
انواع کلید مینیاتوری از نظر کاربرد
کلید مینیاتوری به تیپ های مختلفی تقسیم می شود. تیپ B که برای مصارف روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد، تیپ C که کلید مینیاتوری موتوری نام دارد و معمولاً در صنعت و مدارات موتور دار استفاده می شود، تیپ D که فیوز مینیاتوری ترانسفورماتوری نام دارد، نوع K که فیوز مینیاتوری قدرت نام دارد و تیپ Z که یک کلید مینیاتوری بسیار حساس است. در بین انواع کلید مینیاتوری، نوع B و C بیشترین کاربرد را دارد.
فیوز مینیاتوری نوع B
کلید مینیاتوری نوع B معمولاً در مصارف خانگی و روشنایی کاربرد دارد، این کلیدها زمانی که جریان اضافه بین 3 تا 5 برابر جریان نامی مدار باشد جریان الکتریکی را قطع می‌کند و با توجه به حساسیت آنها برای کاربردهای عادی خانگی استفاده می شوند و به جزو فیوز های مینیاتوری تندکار طبقه بندی می شوند.
فیوز مینیاتوری نوع C
کلید مینیاتوری نوع C که بیشترین کاربرد را در برق صنعتی دارد و به نام کلید مینیاتوری موتوری شناخته می شود، زمانی که جریان اضافی بین 5 تا 10 برابر جریان نامی باشد جریان الکتریکی را قطع می کند ولی زمان قطع آنها از تیپ B بیشتر است بنابراین جزو فیوز های مینیاتوری کندکار محسوب هستند.
کلید مینیاتوری تیپ D یا ترانسفورمری
برای بارهای با ضریب اشباع بالاتر مانند ترانسفورماتور ها از کلید های مینیاتوری تیپ D استفاده می گردد. جریان قطع لحظه ای این کلیدها 10 تا 20 برابر جریان جریان نامی است و زمان قطع در این کلیدها از همه ی تیپ ها بیشتر است.
تیپ K یا موتوری
این نوع کلید های مینیاتوری نسبت به اضافه بار یا جریان اضافی حساسیت بیشتری دارند و در صورت بیشتر شدن جریان از جریان نامی به سرعت کلید عمل کرده و مدار را قطع می کند. این کلیدها برای موتورهای زیر بار مطلوب هستند. محدوده ی قطع این تیپ کمتر و از سایر تیپ ها سریع تر می باشد و زمان قطع آن بین تیپ های B و C است.
کلید مینیاتوری تیپ Z یا بسیار حساس
این تیپ تندکارترین فیوز جهت قطع مدار در حالتی که جریان عبوری بیشتر از جریان نامی باشد و حساسیت این نوع کلید از سایر تیپ ها بیشتر است و در سریع ترین زمان جریان اتصال کوتاه و جریان اضافه بار را قطع می کند. معمولا از این کلیدها در مدارهای ارزشمند و با حساسیت بالا و یا مدارات PLC و بردهای الکترونیکی استفاده می شود.
انواع کلید مینیاتوری از نظر سرعت عملکرد
کلید مینیاتوری از نظر سرعت عملکرد به دو دسته فیوز های کندکار و تندکار تقسیم می شوند:
- فیوزهای کندکار : این نوع از فیوز ها با تاخیر عمل کرده و مدار را دیرتر قطع می کند ، از این فیوز ها در مدار های موتوری استفاده می شود.
- فیوزهای تندکار : این نوع از فیوز ها در زمان کمتری جریان برق را قطع می کنند بنابراین در مصارف روشنایی بیشتر استفاده می شوند.
برای خرید محصولات مثل: کنتاکتور، کلید اتوماتیک، اینورتر و … به سایت فروشگاهی الکتروپاور مراجعه کنید.
